25.12.2004.
ÜLKEMİZDE VERGİ ADALETİ NASIL SAĞLANIR?
Ülkemizde vergi adaletsizliğinin
ve vergi oranlarının
yüksek olmasının en büyük nedeni, kayıtdışı ekonominin kontrol altına alınamamasıdır.
Günümüzde dünyadaki kayıt dışı sektörün büyüklüğü 3 trilyon dolar
olarak tahmin edilmektedir. Gelişmiş ülkelerde ise kayıt dışı ekonomi, GSMH’nin
%10-15’i civarındadır. Türkiye'nin kayıtdışı ekonomide en kötü
ülkeler olan Nijerya, Mısır ve Tunus'un (yüzde 68-76) hemen ardından gelmektedir.
Ülkemizde arda arda yaşanan ekonomik krizler kayıt dışı faaliyetlerin
artmasına zemin hazırlamıştır. Ekonomik kriz dönemlerinde, işsiz kitleler kayıtlı
ekonomide bulamadıkları istihdam imkanlarını kayıt dışı faaliyetlerde
aramaktadırlar. İşletmeler de krizin olumsuz etkilerini azaltmak için üretimlerini
kayıt dışı faaliyetlere yönelterek istihdam ve üretim maliyetlerini düşürmeye
çalışmışlardır.
Özellikle sanayi sektöründe, teknolojik gelişmelerden dolayı emeğe dayalı
üretim yerini makinaya dayalı üretime bırakmıştır. Bu durum niteliksiz iş
gücünün işsiz kalmasına neden olmuştur. İşsiz kalan bu işgücü de geçim
kaygısıyla kayıt dışı faaliyetlere yönelmiştir. Yer altı ekonomisi, illegal ekonomi, kara ekonomi, resmi olmayan ekonomi, gizli ekonomi, düzensiz ekonomi, marjinal ekonomi, kayıp ekonomi, karaborsa ekonomisi, gözlenemeyen ekonomi, nakit ekonomisi, paralel ekonomi, enformel ekonomi, vergi dışı ekonomi ve benzer anlamlara gelen kayıt dışı ekonomi kavramı; bilinen istatistiki yöntemlere göre tahmin edilemeyen ve gayri safi milli hasıla hesaplarını elde etmede kullanılamayan gelir yaratıcı ekonomik faaliyetlerin tümüdür.
Kayıt dışı ekonomi, kamunun denetimi dışındaki ekonomik faaliyetler olarak
da tanımlanabilir. Batı ülkelerinde, kayıt dışı ekonomi denildiğinde daha çok
uyuşturucu ve silah kaçakçılığı gibi yasadışı sektörler akla gelmektedir
gelişmekte olan ülkelerde ise bunlar da dahil olmak üzere kayıt dışı ekonomi daha
çok eşya ve hizmet akımlarının belgelendirilememesi şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bireylerin veya işletmelerin ekonomik faaliyet
ve işlemlerini kamunun denetimi dışında tutmasının en önemli nedeni ise vergi
kaçırma arzusudur.
Ülkemizde, özellikle kayıtlı işletmelere getirilen her yeni yükümlülük, kayıtdışı
ekonominin gelişmesine neden olmaktadır.
Kayıt dışı ekonomi
genel olarak mali, siyasal, ekonomik nedenler
olarak 3 Başlık altında toplanmıştır. Hiçbir
araştırma ve çalışmada bulunmayan 4. Başlık
olan coğrafik nedenleri bilim
dünyasına ben ileri sürmüş bulunmaktayım. -
Mali Nedenler: Vergi oranlarının yüksekliği,
vergilendirme ortamının belirsizliği,
muhasebe ve müşavirlik
hizmetlerinin yetersizliği, vergi idaresi ve denetiminden kaynaklanan nedenler başlıkları
altında toplayabiliriz.
-Siyasal Nedenler: Mükelleflerin kayıp ve kaçaklar konusunda davranışlarını etkileyen en önemli nedenlerden biride siyasilerin şimdiye kadar uygulamış oldukları popülist politikalardır. Ülkemizde siyasal iktidar, şimdiye |
|||